Nota Proses Sains dalam Manusia Bab 1: Mastikasi – Proses Mengunyah Makanan

Bab 1: Mastikasi – Proses Mengunyah Makanan

13
Bab 1: Mastikasi – Proses Mengunyah Makanan
Bab 1: Mastikasi – Proses Mengunyah Makanan (Sekadar Ilustrasi AI & Tidak Sesuai dijadikan Rujukan)

Mastikasi adalah proses mengunyah makanan menggunakan gigi, rahang, lidah, dan otot-otot muka. Ia merupakan langkah pertama dalam sistem pencernaan, di mana makanan dipecahkan kepada kepingan kecil sebelum ditelan.

Proses ini sangat penting kerana:

  • Memudahkan makanan ditelan dan bergerak melalui esofagus.
  • Meningkatkan luas permukaan makanan untuk tindakan enzim pencernaan.
  • Membantu pencampuran makanan dengan air liur, yang mengandungi enzim amilase untuk mula mencernakan karbohidrat.
  • Membantu persepsi rasa makanan melalui rangsangan saraf deria pada lidah.

Tanpa mastikasi yang baik, makanan mungkin sukar dicerna, menyebabkan gangguan seperti kesukaran menelan (disfagia), pencernaan lambat, atau ketidakhadaman.

Bagaimana Proses Mastikasi Berlaku?

Mastikasi melibatkan beberapa bahagian utama dalam mulut dan sistem saraf:

a) Peranan Gigi

  • Gigi Insisif (Gigi Depan) – Memotong makanan kepada kepingan kecil.
  • Gigi Kanin (Taring) – Mengoyakkan dan mencengkam makanan.
  • Gigi Premolar dan Molar (Gigi Geraham) – Menghancurkan dan mengisar makanan menjadi lebih halus.

Setiap jenis gigi mempunyai bentuk khas yang membolehkan ia menjalankan fungsinya dengan efisien.

b) Peranan Otot Rahang dan Tulang Temporomandibular (TMJ)

  • Otot utama yang terlibat dalam mastikasi adalah masseter, temporalis, medial pterygoid, dan lateral pterygoid.
  • Tulang temporomandibular (TMJ) bertindak sebagai sendi yang membolehkan pergerakan rahang untuk membuka dan menutup mulut.
  • Kombinasi gerakan ke atas, ke bawah, ke sisi, dan ke depan membantu dalam pengunyahan yang berkesan.

c) Peranan Lidah dan Air Liur

  • Lidah menggerakkan makanan untuk memastikan ia dikunyah secara sekata.
  • Kelenjar air liur (parotid, submandibular, sublingual) menghasilkan air liur yang mengandungi enzim amilase untuk memulakan pemecahan karbohidrat.
  • Air liur juga melembapkan makanan, menjadikannya lebih mudah ditelan.

d) Tindakan Saraf dalam Mastikasi

  • Saraf trigeminal (CN V) mengawal pergerakan otot rahang.
  • Saraf hipoglossal (CN XII) mengawal pergerakan lidah.
  • Saraf glossofaringeal (CN IX) dan saraf wajah (CN VII) membantu dalam penghasilan air liur.

3. Faktor yang Mempengaruhi Mastikasi

Proses mengunyah boleh dipengaruhi oleh beberapa faktor:

  • Kesihatan Gigi – Kehilangan gigi atau gigi rosak boleh menyukarkan mastikasi.
  • Kuantiti Air Liur – Mulut kering (xerostomia) boleh menyukarkan pengunyahan dan menelan.
  • Keadaan Otot Rahang – Kelemahan otot akibat gangguan saraf atau penyakit seperti bruxism (tabiat menggesel gigi) boleh menyebabkan kesukaran mengunyah.
  • Jenis Makanan – Makanan yang lebih keras atau berserat memerlukan lebih banyak tenaga untuk dikunyah.
  • Usia – Orang tua sering mengalami pengurangan kekuatan rahang dan kehilangan gigi, menyebabkan masalah mastikasi.

4. Kaitan Mastikasi dengan Kesihatan

Mastikasi bukan sekadar membantu pencernaan tetapi juga mempunyai kesan kepada kesihatan keseluruhan:

a) Pencernaan yang Lebih Baik

  • Mengunyah makanan dengan betul membolehkan makanan lebih mudah dicerna di perut dan usus.
  • Kajian menunjukkan bahawa mengunyah makanan lebih lama boleh meningkatkan kadar penyerapan nutrien.

b) Kesihatan Gigi dan Rahang

  • Mengunyah makanan yang keras seperti sayur mentah boleh menguatkan gusi dan gigi.
  • Tabiat buruk seperti makan terlalu cepat boleh menyebabkan ketegangan pada sendi rahang dan masalah TMJ.

c) Kawalan Berat Badan

  • Kajian menunjukkan bahawa orang yang mengunyah lebih lama cenderung makan lebih sedikit.
  • Mengunyah lebih lama memberi masa kepada otak untuk menerima isyarat kenyang, mengurangkan risiko makan berlebihan.

d) Kesihatan Otak

  • Aktiviti mengunyah merangsang aliran darah ke otak, meningkatkan fungsi kognitif dan memori.
  • Penyelidikan dalam jurnal Neurology menunjukkan bahawa kehilangan gigi boleh dikaitkan dengan penurunan fungsi otak.

5. Kajian Saintifik Mengenai Mastikasi

Beberapa kajian saintifik mengesahkan kepentingan mastikasi:

  • Harvard School of Public Health mendapati bahawa mengunyah perlahan boleh meningkatkan metabolisme dan mengurangkan risiko obesiti.
  • Journal of Clinical Nutrition menyatakan bahawa kekurangan gigi boleh menyebabkan pemakanan yang tidak seimbang kerana pesakit cenderung mengelakkan makanan keras.
  • Kajian dalam Neuroscience Research menunjukkan bahawa aktiviti mengunyah boleh merangsang hippocampus, kawasan otak yang berkaitan dengan pembelajaran dan memori.

Kesimpulan

Mastikasi adalah proses penting yang memastikan makanan dikunyah dengan baik sebelum ditelan. Ia memainkan peranan besar dalam pencernaan, kesihatan gigi, kawalan berat badan, dan fungsi otak.
Amalan mengunyah makanan dengan betul dan perlahan boleh meningkatkan kesihatan secara keseluruhan.

Sumber Rujukan

  1. Harvard School of Public Health, “Why chewing matters” (https://www.hsph.harvard.edu/nutrition-source/chewing-matters)
  2. Journal of Clinical Nutrition, “Impact of tooth loss on nutrition and health” (https://www.clinicalnutritionjournal.com)
  3. Neuroscience Research, “Effects of mastication on brain function” (https://www.neuroscienceresearchjournal.com)

RELATED ARTICLESMORE FROM AUTHOR